United Airlines'ın 93 sefer sayılı uçuşu, Amerika Birleşik Devletleri'nde tarifeli iç hat yolcu uçuşu gerçekleştirirken dört el-Kaide üyesi tarafından 11 Eylül saldırılarının bir parçası olarak kaçırılan yolcu uçuşudur. United Airlines'a ait bir Boeing 757-222 tipi uçak ile New Jersey'deki Newark Uluslararası Havalimanı'ndan Kaliforniya'daki San Francisco Uluslararası Havalimanı'na tarifeli rutin sabah uçuşu gerçekleştiriliyordu. Uçak; korsanlarca kaçırıldıktan sonra yolcuların ve mürettebatın kontrolü korsanların elinden almaya çalışması esnasında Somerset County, Pensilvanya'da bir araziye düştü. Dört hava korsanı da dahil olmak üzere uçakta bulunan 44 kişinin tamamı öldü.
Hava korsanları, kalkıştan 46 dakika sonra uçağın kokpitine baskın düzenledi. Kaptan ve yardımcı pilot, korsanlar ile mücadele etmeye başladı ve bu, telsiz aracığıyla hava trafik kontrolörü tarafından duyuldu. Dört korsandan biri olan ve pilotaj eğitimi almış olan Ziyad Cerrah, uçağın kontrolünü ele aldı ve uçağı doğu kıyısına, ABD'nin başkenti Washington, DC'ye yönlendirdi. Saldırılarda kilit rol oynadıkları kabul edilen Halid Şeyh Muhammed ve Remzi bin eş-Şeybe, uçağın çarptırılması amaçlanan hedefin Amerikan Kongre Binası olduğunu söyledi ancak hedef kesin olarak belirlenemedi.
Uçakta bulunan birkaç yolcu ve uçuş görevlisi telefon görüşmeleri yaparak kaçırılan başka uçaklar tarafından New York'daki Dünya Ticaret Merkezi'ne ve Virginia, Arlington County'deki Pentagon'a intihar saldırılarının gerçekleştirildiğini öğrendi. Yolcuların çoğu bunun ardından uçağın kontrolünü korsanlardan geri almaya çalıştı. Mücadele sırasında hava korsanları, uçağın kontrolünü bırakmak yerine uçağı Pittsburgh'un yaklaşık güneydoğusunda ve Washington, DC'nin kuzeybatısındaki, Stonycreek Kasabasında bulunan bir maden ocağının yakınındaki araziye düşürdüler. Civardaki birkaç sakin, uçağın yere çarpmasına tanıklık etti ve haber ajansları olayı bir saat içinde bildirmeye başladı.
United Airlines'ın 93 sefer sayılı uçuşu, 11 Eylül saldırıları sırasında kaçırılan dört uçak arasından -diğerleri American Airlines'ın 11 sefer sayılı uçuşu, American Airlines'ın 77 sefer sayılı uçuşu ve United Airlines'ın 175 sefer sayılı uçuşu- amaçlanan hedefine ulaşamayan tek uçaktır. Uçağın düşüşünden kısa bir süre sonra kaza mahallinin yakınlarında geçici bir anıt inşa edildi.1 Kalıcı olan 93 Sefer Sayılı Uçuş Ulusal Anıtı'nın inşası 10 Eylül 2011'de tamamlandı2 ve tamamlanmasından tam olarak dört yıl sonra bir ziyaretçi merkezi açıldı.3
Uçak, el-Kaide üyesi dört korsan tarafından kaçırıldı ve buna Ziyad Cerrah liderlik etti.4 Cerrah, Lübnan'da orta sınıf bir ailenin çocuğu olarak Beyrut'da doğdu ve seküler bir şekilde yetiştirildi.5 Pilot olmak istiyordu. 1996'da kuzeniyle Greifswald, Almanya'ya taşındı ve Greifswald Üniversitesinde Almanca kursuna kaydoldu.6 Bir yıl sonra Hamburg'a taşındı ve Hamburg Uygulamalı Bilimler Üniversitesinde havacılık mühendisliği okumaya başladı.789 Cerrah, Hamburg'da dindar bir Müslüman oldu ve radikal Hamburg hücresiyle ilişkilendirildi.1011
Cerrah, Kasım 1999'da Hamburg'dan ayrılıp Afganistan'a gitti ve orada üç ay geçirdi.12 Bu sırada, Ocak 2000'de El-Kaide lideri Usame bin Ladin ile görüştü ve ona sadakat yemini etti.1314 Ocak ayının sonunda Hamburg'a döndü ve Şubat ayında, pasaportunun çalındığını bildirerek önceki seyahatlerinin damgalarını içermeyen yeni bir pasaport aldı.1516 Mayıs 2000'de Berlin'deki ABD Büyükelçiliği'nden vize aldı17 ve uçuş dersleri almak için Florida'ya taşındı. Ayrıca sokak dövüşü ve kendini savunma teknikleri eğitimi almaya başladı.1819 Kasım 2000'de pilot lisansını aldı.20 Saldırılardan önceki aylarda Almanya'daki kız arkadaşı Aysel Şengün'le21 ve Lübnan'daki ailesiyle iletişimini sürdürdü.22 Bu yakın temas, komplonun taktik lideri olan Muhammed Atta'yı endişelendiriyordu. El-Kaide planlamacıları Cerrah'ın plandan vazgeçmesi durumunda yerini Zacarias Moussaoui'nin almasını düşünmüş olabilirler.23
Dört hava korsanı, kokpite saldırmak ve mürettebatı alt etmek için eğitildi ve üçü 93 sefer sayılı uçuş sırasında Cerrah'a eşlik etti. Birinci hava korsanı Ahmed en-Nami, 28 Mayıs 2001'de United Airlines'ın 175 sefer sayılı uçuşunu kaçıran Hamza el-Gamdi ve Muhand eş-Şehri ile beraber altı aylık turist vizesiyle Miami, Florida'ya geldi. İkinci hava korsanı Ahmed el-Haznavi, 8 Haziran'da American Airlines'ın 11 sefer sayılı uçuşunu kaçıran Vail eş-Şehri ile Miami'ye geldi. Üçüncü hava korsanı Said el-Gamdi, 27 Haziran'da 175 sefer sayılı uçağı kaçıran Fayez Banihammad ile Orlando, Florida'ya geldi.24
3 Ağustos 2001'de, beşinci hava korsanı olarak planlanan Muhammed el-Kahtani, Dubai'den Orlando'ya uçtu. Yanında bulunan 2.800 dolar ile geçinebileceğinden ve tek yön bilet kullandığı için yasa dışı bir göçmen olma niyetinde olduğundan şüphelenen yetkililer Kahtani'yi sorguladı. Sorgunun ardından sınır dışı edildi ve Dubai'ye geri gönderildi. Dubai'ye gönderildikten sonra Suudi Arabistan'a döndü.25 Cerrah ile el-Gamdi'nin pasaportları, 93 sefer sayılı uçuşun kaza mahallinde bulundu.26
Kaçırılan diğer üç uçuşun hepsinde beşer korsan olmasına rağmen 93 sefer sayılı uçuşta yalnızca dört korsan olması, 20. hava korsanı spekülasyonlarına yol açtı. 9/11 Komisyonu, Muhammed el-Kahtani'nin bu rol için olası aday olduğunu ancak bir ay önce Amerika Birleşik Devletleri'ne girişi reddedildiği için katılamadığını düşünüyor.27
Kaçırılan uçak, Haziran 1996'da United Airlines'a teslim edilen tescilli ve 182 yolcu kapasiteli bir Boeing 757-222'ydi.2829 11 Eylül'de kaçırılan uçuş sırasında uçakta korsanlar dahil 37 yolcu ve yedi mürettebat vardı. 93 sefer sayılı uçuşun önceki üç aylık dönemde ortalama doluluk oranı %52 olmasına rağmen kaza günü sadece %20 doluydu.30 Uçakta ikisi pilot ve beşi uçuş görevlisi olmak üzere toplam 7 mürettebat bulunuyordu. Bunlar; Kaptan Pilot Jason Dahl, Yardımcı Pilot LeRoy Homer Jr. ve kabin görevlileri Lorraine Bay, Sandra Bradshaw, Wanda Green, CeeCee Lyles ve Deborah Welsh idi.31
Dört hava korsanı 07.03 ile 07.39 (ET) arasında uçuş için check-in yaptı.32 07.03'te Nami ve Gamdi, 07.24'te Haznavi ve 07.39'da Cerrah check-in yaptı. Nami'nin iki, Haznavi'nin bir bagajı vardı. Gamdi ve Cerrah'ın bagajı yoktu.33 Haznavi, Bilgisayar Destekli Yolcu Ön Tarama Sistemi (CAPPS) tarafından ekstra inceleme için seçilen tek hava korsanıydı.34 Check-in sırasında alınan bagajı patlayıcılara karşı tarandı ve ardından uçağa yüklendi.35 Güvenlik kontrol noktasındaki personellerin hiçbiri korsanlarla ilgili olağandışı bir şey bildirmedi.3637
Dört korsan uçağa 7.39 ile 7.48 saatleri arasında bindi. Dördünün de birinci sınıf biletleri vardı.38 Haznavi ve Gamdi uçağa 07.39'da bindi ve sırasıyla 6B ve 3D numaralı koltuklara oturdular. Nami bir dakika sonra bindi ve 3C numaralı koltuğa oturdu. Cerrah, havalimanında bulunan bir umumi telefondan kız arkadaşı Aysel Şengün'ü arayarak "Seni seviyorum" sözlerini defalarca tekrarladı.39 Saat 07.48'de uçağa bindi ve 1B numaralı koltuğa oturdu.4041 Uçak programın bir dakika gerisinde, 08.01'de A17 kapısından ayrıldı.42 Havalimanındaki yoğun trafik nedeniyle kalkışı saat 08.42'ye kadar gecikti.4344 93 sefer sayılı uçuş kalkış yaptığında; 11 sefer sayılı uçuşun Dünya Ticaret Merkezinin Kuzey Kulesi'ne çarpmasına dört dakika vardı, 175 sefer sayılı uçuş kaçırılıyordu, 77 sefer sayılı uçuş normal bir şekilde tırmanıştaydı ve kaçırılmasına dokuz dakika vardı.45 175 sefer sayılı uçuşun Güney Kulesi'ne çarpmasından bir dakika önce 09.02'de, 93 sefer sayılı uçuş seyir irtifasına ulaştı.46
Diğer uçaklarda saldırıların başlamasıyla birlikte hava trafik yetkilileri, Uçak İletişim Adresleme ve Raporlama Sistemi (ACARS) üzerinden uyarılar göndermeye başladı. United Uçuş Harekat Uzmanı Ed Ballinger, 175 sefer sayılı uçuşun Güney Kulesi'ne çarptığını öğrendikten sonra saat 09.19'da United Airlines uçuşlarına iki uçağın Dünya Ticaret Merkezine çarptığını bildiren ve kokpiti korumalarına dair mesajlar göndermeye başladı.4748 Bu sırada ardımcı Pilot LeRoy Homer'in karısı Melody Homer Dünya Ticaret Merkezindeki olayları öğrendikten sonra, saat 09.22'de kocasına iyi olup olmadığını soran bir ACARS mesajı gönderdi.49 Ballinger ise uyarı mesajını 09.23'te 93 sefer sayılı uçuşa gönderdi. 93 sefer sayılı uçuş saat 09.24'te Ballinger'ın ACARS uyarısını aldı.5051 Kaptan Jason Dahl saat 09.26'da Ballinger'dan son mesajını onaylamasını isteyen bir ACARS mesajı gönderdi.5253 Ardından 09.27.25'te uçuş ekibi, hava trafik kontrolünden gelen rutin radyo çağrısına yanıt verdi. Bu, kaçırılmadan önce uçuş ekibinin yaptığı son iletişimdi.54
Kaçırma 09.28'de başladı.55 Bu ana kadar, 11 ve 175 sefer sayılı uçuşlar Dünya Ticaret Merkezi'ne çoktan çarpmıştı ve 77 sefer sayılı uçuşun Pentagon'a çarpmasına dokuz dakika vardı. Korsanlar büyük olasılıkla emniyet kemeri uyarısı kapatıldıktan ve kabin servisi başladıktan sonra saldırıya başladılar. Uçaktan arayan en az beş yolcunun ifadesine göre bıçak kullanıyorlardı.56 Aynı gün kaçırılan diğer uçuşlardaki korsanlar uçağı kaçırmak için otuz dakikadan az beklemişlerdi. Ancak 93 sefer sayılı uçuştaki korsanlar saldırıya başlamak 46 dakika beklediler. Neden saldırıya diğer uçuşlara kıyasla bu kadar geç başladıkları bilinmiyor.57 Kanıtlar, korsanların pilotlara en geç saat 9.28.05'te saldırdıklarını işaret etmektedir. Çünkü uçak bu noktada şiddetli bir dalış -otuz saniyede - gerçekleştirdi. Saat 09.28.17'de, uçak Cleveland kontrolörü ile civardaki uçak pilotları tarafından duyulan ve "olası bağrışmaların veya bir mücadelenin anlaşılmaz seslerinden" oluşan bir radyo çağrısı yaptı.5859 Buna karşılık olarak bir Cleveland Hava Trafik Kontrolörü, "Biri Cleveland'ı mı aradı?" dedi ancak yanıt alamadı.60 Otuz beş saniye sonra, uçak başka bir radyo çağrısı yaptı. Her iki çağrıda da bir adam "Mayday! Mayday! Çık buradan! Çık buradan! Çık buradan!" diye bağırıyordu.61 Jason Dahl'ın karısı Sandy Dahl ve LeRoy Homer'ın karısı Melodie Homer kaseti dinlediğinde Melodie, bağıran adamı Yardımcı Pilot LeRoy Homer olarak tanımladı.62636465 Hava korsanları uçağı stabil bir hâle getirmeyi başarmadan önce uçak yarım dakika içinde alçaldı. Kaçırılan diğer üç uçuşun aksine 93 sefer sayılı uçuş, mayday çağrısı yapan tek uçaktı. Pilotlar, Dünya Ticaret Merkezi'ne yapılan saldırılar hakkında uyarıldıkları için muhtemelen kokpite zorla girilmesine karşı dikkatli davrandılar ve saldırıya uğradıklarında kasıtlı olarak mikrofonu açtılar, böylece mücadele sesleri yerdeki yetkililer tarafından duyulabildi. Cleveland Center hava trafik kontrolörü John Werth, bunun sadece bir yardım çağrısı değil, aynı zamanda bir uyarı olduğuna inanıyordu.66
93 sefer sayılı uçuşun korsanların kontrolü altına girdiği kesin an asla belirlenemedi. Yetkililer, korsanlarının saat 09.28'de kokpite saldırdıklarını ve kabin ekibi ile yolcuların saldırıya müdahale etme olasılığını en aza indirmek için kokpite saldırmadan önce yolcuları ve kabin ekibini uçağın arkasına taşıdıklarına inanıyor.67 En az beş yolcunun68 telefon görüşmelerinde yalnızca üç hava korsanı gördüklerini söylemesi üzerine 9/11 Komisyonu, kokpit ele geçirilene ve yolcular uçağın arkasına götürülene kadar Cerrah'ın yerinde kaldığı ve bundan sonra uçuş kontrollerini devraldığına inanmaktadır.69
Uçuş kayıtları, kokpitte en az iki korsanın olduğunu gösteriyor. Ziyad Cerrah pilot olarak tanımlandı ve diğer hava korsanına "Said" olarak seslendiği duyuldu,70 bu da uçuş simülasyonları ile eğitim almış olan Said el-Gamdi'nin Cerrah'a kontrollerde yardım ettiğini gösteriyor.71 Son otuz dakikayı kaydeden kokpit ses kayıt cihazındaki kayıtlar, saat 09.31.57'de başladı.72 Bu anda, Cerrah'ın şunları söylediğini kaydetti: "Bayanlar ve baylar: kaptan burada. Lütfen oturun, oturmaya devam edin. Uçakta bir bombamız var. Oturun."73 Komisyon, Cerrah'ın yolculara bir anons yapmaya çalıştığını ancak yanlış düğmeye basarak Cleveland kontrolörlerine bir radyo çağrısı yaptığını düşünüyor. Muhammed Atta, 11 sefer sayılı uçuşta aynı hatayı yapmıştı.74 Kontrolör çağrıya "Cleveland merkez, anlaşılamıyor. Yavaşça tekrar söyle." şeklinde yanıt verdi.75
CVR kayıtlarında birinci sınıf kabin görevlisi Debbie Welsh olduğu düşünülen bir kadının arka planda esir tutulduğu ve korsanlarla mücadele ederken ve "Lütfen, lütfen beni incitme..." diye yalvardığı duyuldu.7677 Cerrah 09.35.09'da otopilotu uçağı doğuya yönlendirecek şekilde ayarladı.78 Uçak, irtifaya tırmandı ve hava trafik kontrolörleri birkaç uçağı hemen 93 sefer sayılı uçuşun önünden çekti.7980 CVR kayıtlarında Kokpitteki kadının öldürülmeden veya başka bir şekilde susturulmadan önce "Ölmek istemiyorum, ölmek istemiyorum." dediği ve ardından ardından korsanlardan birinin Arapça "Her şey yolunda. Bitirdim." dediği duyuldu.8182
09.39'da, 77 sefer sayılı uçuşun Pentagon'a çarpmasından iki dakika sonra, hava trafik kontrolörleri Cerrah'ın "Ah. Kaptan burada; Hepinizin oturmaya devam etmesini söylemek istiyorum. Uçakta bir bombamız var, havalimanına geri dönüyoruz ve taleplerimiz var. Bu yüzden lütfen sessiz olun." dediğini duydular.8384 Bu, hava trafik kontrolörleri ile uçağın arasındaki son iletişimdi. Komisyona göre hava korsanları, 93 sefer sayılı uçuşa yapılan kokpite izinsiz giriş uyarısı ve New York saldırılarının bildirilmesini de içeren United Airlines'ın yaptığı kıtalararası uçuşlarının kokpitlerine gönderdiği mesajlardan Dünya Ticaret Merkezi'ne yapılan başarılı saldırıları öğrenmiş olabilirler.85 Yolcular ve mürettebat, GTE hava ve cep telefonlarını kullanarak saat 09.30'dan itibaren yetkililerle ve aile üyeleriyle telefon görüşmeleri yapmaya başladılar. Toplam 35 telefon görüşmesi gerçekleşti.86 On yolcu ve iki mürettebat; ailelerine, arkadaşlarına ve yerdeki diğer kişilere bağlantı kurarak bilgi sağlamayı başardı.87 En az iki kişi, hava korsanlarının yolcuların arama yaptığını bildiklerini ancak umursamadıklarını bildirdi.88 Pilot Cerrah'ın arama yapıldığından haberdar olup olmadığı ve korsanların neden arama yapılmasını umursamadıkları belirlenemedi.89 Telefon görüşmeleri esnasında yolcular pek çok bilgi aktardı: uçak kaçırılmıştı, korsanlar bıçak kullanıyorlardı ve bombaları vardı, korsanlar kokpite girmişti, korsanları kırmızı bandana takıyordu, yolcular uçağın arkasına gitmeye zorlandı, bir yolcu bıçaklandı (en az iki kişi tarafından bildirildi) ve kişi öldü (bir kişi tarafından bildirildi), iki kişi yerde yatıyordu ya da ölmüştü, muhtemelen kaptan ve yardımcı pilot ile bir uçuş görevlisi öldürülmüştü.90
Tom Burnett, saat 09.30.32'de karısını arayarak birkaç telefon görüşmesi yaptı. Koltuğu 4. sırada olmasına rağmen aramayı 24. ve 25. sıradan yaptı.9192 Burnett, uçakta bomba olduğunu söyleyen adamlar tarafından kaçırıldığını söyledi. Ayrıca bir yolcunun bıçaklandığını ve söyledikleri bombanın yolcuları kontrol etmek için bir yalan olduğuna inandığını söyledi.93 Telefon görüşmelerinin birinde karısı Burnett'i Dünya Ticaret Merkezi'ne yapılan saldırılardan haberdar etti ve Burnett bunun üzerine, korsanlar hakkında "uçağı düşürmekten bahsediyorlar. Aman Tanrım. Bu bir intihar saldırısı." dedi. Burnett saldırılar hakkında bilgi istemeye başladı, zaman zaman karısının dediklerini uçaktaki diğer kişiler anlatmak için sözünü kesiyordu. "Merak etme, bir şeyler yapacağız" diyerek aramayı sonlandırdı.9495
| "Jack, cevapla tatlım, beni duyuyor musun? Tamam. Sadece uçakla ilgili küçük bir sorun olduğunu söylemek istiyorum. İyiyim. Tamamen iyiyim. Sadece seni ne kadar sevdiğimi söylemek istiyorum." |
| Hamile yolcu Lauren Grandcolas'ın saat 09.39.21 saatinde bıraktığı mesaj96 |
Kim olduğu bilinmeyen bir uçuş görevlisi, 09.32.29'da United Airlines bakım tesisiyle iletişim kurmaya çalıştı. Çağrı 95 saniye sürdü; ancak çağrı isteği sırada olduğu için bu süre içerisinde kabul edilmedi.97 Uçuş görevlisi Sandra Bradshaw, 33. sıradan saat 09:35:40'ta bakım tesisini aradı.98 Uçağın, kabinde ve kokpitte bulunan ve bir uçuş görevlisini -muhtemelen Debbie Welsh'i- bıçaklayan bıçaklı adamlar tarafından kaçırıldığını söyledi.99 Mark Bingham 25. sıradan saat 09.37.03'te annesini aradı. Uçağın bomba taşıdığını iddia eden üç kişi tarafından kaçırıldığını söyledi.100 Jeremy Glick,
Doğu Kıyısı uçuşlarının hava trafik kontrol koordinatörü Alessandro "Sandy" Rogers, Herndon, Virginia'daki Federal Havacılık İdaresi (FAA) Herndon Komuta Merkezini 93 sefer sayılı uçuşun yanıt vermediği ve rotanın dışına çıktığı konusunda uyardı. Bundan bir dakika sonra, uçağın transponderı kapatıldı ancak Cleveland kontrolörü uçağı birincil radarda görmeye devam etti.105 Herndon Komuta Merkezi, 93 sefer sayılı uçuşla ilgili bilgileri FAA merkezine iletti.
Joseph DeLuca uçağın kaçırıldığını söylemek için 26. sıradan saat 09.43.03'te babasını aradı.106 Todd Beamer
Kaçırılması sırasında 93 sefer sayılı uçuş, Ontario Gölü üzerindeki bir mikro yerçekimi uçuşundan dönen bir NASA'ya ait bir KC-135'in normalde olması gereken yerine yakınından geçti. NASA pilotu Dominic Del Rosso, o sabah radyo telsizindeki sessizliğin ne kadar tuhaf olduğunu düşündüğünü söyledi.133
| "Hazır mısınız beyler? Tamam. Hadi gidelim!" () |
| Todd Beamer'in son sözleri operatör Lisa Jefferson tarafından duyuldu.134 |
Yolcuların harekete geçip geçmeme konusunda oy vermelerinin ardından saat 09.57'de yolcu ayaklanması başladı.135 Bu ana kadar 77 sefer sayılı uçuş Pentagon'a, 11 ve 175 sefer sayılı uçuşlar ise Dünya Ticaret Merkezi kulelerine düşürülmüştü. Ayaklanma başladığında hava korsanları uçağa şiddetle manevra yaptırmaya başladı ve uçak Washington, DC rotasından çıktı.136 Kokpitteki hava korsanları 09.75.55'te ayaklanmanın farkına vardılar. Cerrah, "Bir şey mi var? Kavga mı?" diyerek bağırdı.137
Edward Felt 09.58'de, uçağın arka tuvaletinde, bilgi almak için cep telefonuyla 9-1-1'i aradı.138 Çağrıya 911 memuru John Shaw tarafından cevap verildi ve Felt, çağrı kesilmeden önce kaçırma olayını anlatabildi.139 Birçok haber, (başlangıçta bir 9-1-1 süpervizörünün çağrıyı duyduktan sonraki açıklamasına dayanarak) Edward Felt'in bir patlama duyduğunu ve uçakta belirsiz bir yerden duman gördüğünü bildirdi.140141 Bu haberler, daha sonra kaydı dinleyen Shaw ve Felt'in eşi Sandra tarafından desteklenmedi.142
CeeCee Lyles, bir cep telefonundan kocasını bir kez daha aradı ve ona yolcuların zorla kokpite girdiklerini söyledi.143 Cerrah, yolcuların dengesini bozmak için uçağı sola ve sağa yatırmaya başladı. 09:58:57 kokpitte başka bir hava korsanına kapıdan bahsederek "Buraya girmek istiyorlar. Tut, içeriden tut. İçeriden tut. Tut." dedi.144145 Cerrah, 09.59.52'de taktik değiştirdi ve saldırıyı engellemek için uçağın burnunu yukarı aşağı hareket ettirmeye başladı.146147
Kokpit ses kayıt cihazı; çarpma, bağırma ve cam ile tabakların kırılma seslerini yakaladı.148 Beş saniyelik bir süre içinde üç kez, kokpitin dışındaki bir hava korsanının haykırışları duyuldu, bu da kokpitin dışında nöbet tutan bir korsanın yolcular tarafından saldırıya uğradığını gösteriyor.149 Cerrah uçağı saat 10.00.03'te stabil hale getirdi.150 Beş saniye sonra "Öyle mi? Bitirelim mi?" dedi. Başka bir hava korsanı "Hayır. Henüz değil. Hepsi geldiğinde bitiririz." dedi.151 Cerrah bir kez daha uçağı yukarı aşağı hareket ettirmeye başladı. Arka planda bir yolcu saat 10.25.25'te ağlayarak "Kokpitte. Yapmazsak öleceğiz." dedi. On altı saniye sonra, başka bir yolcu muhtemelen yemek arabasından bahsederek "Yuvarla!" diye bağırdı.152 Ses kayıt cihazı, yemek arabasını koçbaşı olarak kullanarak kokpit kapısına vuran yolcuların sesini yakaladı.153 Cerrah 10.01.00'da manevra yapmayı durdurdu ve iki kez tekbir okudu. Ardından başka bir hava korsanına "Öyle mi? Yani, düşürelim mi?" diye sordu. Diğer korsan da "Evet, çek, aşağı çek." şeklinde cevap verdi.154 Yolcular saldırılarına ederken 10.02.17'de bir erkek yolcu "Yukarı kaldır!" dedi. Bir saniye sonra bir korsan "Aşağı çek. Aşağı çek." dedi. 10.02.33'te Cerrah, muhtemelen uçağın lövyesinden bahsederek Arapça "Hey! Hey! Onu bana ver! Onu bana ver! Onu bana ver! Onu bana ver! Onu bana ver! Onu bana ver! Onu bana ver! Onu bana ver!" diye bağırdı.155
Uçak pike yapmaya başlarken uçağın lövyesi sertçe sağa çevrildi. Uçak ters döndü ve hava korsanlarından biri tekbir ederek bağırmaya başladı. Devam eden yolcu ayaklanmasının sesleri arasında uçak hızlandı, bağırma ve vızlama sesleri kayıt cihazı tarafından duyuldu. Ardından bir cam kırılma sesi üzerinde kokpitteki bir korsanın "Hayır!" diye bağırdığı duyuldu. Kayıt cihazı tarafından kaydedilen son kelimeler, İngilizce olarak "Yukarı çek." diyen sakin bir sesti.156 Ardından uçak Washington, DC'den yaklaşık 20 dakikalık mesafedeki Stonycreek, Pensilvanya'da bulunan boş bir araziye hızla çakıldı.157 Ses kayıt cihazının kaydettiği son ses 10.03.09'da kaydedildi.158 Son uçuş verileri 10.03.10'da kaydedildi.159 Yolcuların bazı aile fertleri ile soruşturma görevlileri arasında yolcuların kokpite girmeyi veya kokpit kapısını kırmayı başarıp başaramadığı konusunda bir ihtilaf var. 9/11 Komisyonu Raporu şu sonuca varmıştır: "uçağın kontrolü korsanlarda kaldı ancak yolcuların üstesinden gelmek için sadece saniyelerinin olduğuna karar vermiş olmalılar."160 Ses kayıtlarını dinleyen aile fertlerinin çoğu, yolcuların kokpite girdiklerine161 ve kokpit kapısını koruyan korsanlardan en az birini öldürdüğüne inanıyor; bazıları ise yolcuların ve korsanların, lövyeyi kontrol altına almak için mücadele ettikleri şeklinde yorumladı.162163 Korsanların kapıyı tutma çabaları, yolcuların kokpite girmesini engellemiş olabilir.
Beyaz Saray'daki Başkanlık Acil Durum Operasyon Merkezi'nde bulunan Başkan Yardımcısı Dick Cheney başta 93 sefer sayılı uçağın düşürülmesine izin verdi, uçağın boş bir araziye düştüğünü öğrenince "Sanırım o uçakta bir kahramanlık gerçekleşti." dedi.164
Uçak; saat 10.03.11'de Indian Lake ve Shanksville, Pensilvanya yakınlarında; Somerset County'deki Stonycreek Kasabasında bulunan, PBS Coals'a ait olan ve Diamond T. Madeni olarak bilinen geri kazanılmış bir kömür açık ocak madeninin yakınındaki araziye düştü.165 Ulusal Ulaşım Güvenliği Kurulu, uçağın hızla tepetaklak bir şekilde, burun zemine 40 derece açıyla düştüğünü bildirdi.166 Kazanın oluşturduğu darbe, sekiz ila on fit (iki buçuk ila üç metre) derinliğinde ve otuz ila elli fit (dokuz ila on beş metre) genişliğinde bir krater oluşturdu.167 Uçaktaki 44 kişinin tamamı öldü.168 Pek çok medya raporu ve görgü tanığı, kaza saatinin 10.06 veya 10.10 olduğunu söyledi;169170171 bölgedeki sismografik verilerin ilk analizi neticesinde kazanın saat 10.06'da meydana geldiği sonucuna varıldı172 ancak 9/11 Komisyonu raporu, bu analizin kesin olmadığını ve geri çekildiğini belirtiyor.173 9/11 Komisyonu; uçuş kayıt cihazlarının durduğu zamana, radar verilerinin analizine, kızılötesi uydu verilerine ve hava trafik kontrol iletimlerine dayanarak174 kazanın 10:03'te gerçekleştiğini bildirdi.175176
Yerel sakinlerden Kelly Leverknight, uçağı duyduğunda saldırı haberlerini izliyordu. "Uçağı duydum, ön kapıdan çıktım ve düşerken gördüm. Okula doğru gidiyordu, panikledim çünkü üç çocuğum da oradaydı. Sonra patlamayı duydunuz, hissettiniz ve ateş ile dumanı gördünüz."177178 Başka bir görgü tanığı, Eric Peterson uçağı duyduğunda yukarı baktı: "Yeterince alçaktı, muhtemelen perçinleri sayabileceğimi düşündüm. Uçağın üst kısmını, altına kıyasla daha fazla görebiliyordunuz. Tepetaklaktı. Büyük bir patlama oldu ve alevleri görebiliyordunuz. Alevler, sonra duman ve ardından devasa bir mantar bulutu."179 Val McClatchey, uçağı duyduğunda saldırıların görüntülerini izliyordu. Uçağı kısa bir süre gördü ve ardından çarpma sesini duydu. Kaza, elektriği kesilmesine ve telefon hatlarının çalışmamasına neden oldu. McClatchey kamerasını aldı ve patlamanın çıkardığı duman bulutunun bilinen tek resmini çekti.180181 Eylül 2011'de saldırıların 10. yıldönümünden kısa bir süre önce, Dave Berkebile tarafından kaza mahallinden 2,5 mil (4 km) uzaklıktaki bahçesinden yükselen duman bulutlarını çektiği videosu YouTube'da yayınlandı.182183
İlk müdahale ekipleri kaza mahalline saat 10.06'dan sonra ulaştı.184 Cleveland Center kontrolörleri saat 10.07'de uçağın düştüğünün farkında olmadan Kuzeydoğu Hava Savunma Sektörüne (NEADS) 93 sefer sayılı uçuşta bir bomba olduğunu ve bilinen son konumu bildirdi. Bu çağrıyla beraber silahlı kuvvetler uçuşla ilgili ilk kez bilgilendirildi.185 Ballinger, 93 sefer sayılı uçağa saat 10.10'da son bir ACARS mesajı gönderdi: "DC'ye yönlendirmeyin. Bu bir seçenek değil." Mesajını bir dakika sonra tekrarladı. Herndon Komuta Merkezi, saat 10.13'te FAA karargâhını 93 sefer sayılı uçuşun düştüğü konusunda uyardı.186 NEADS, 93 sefer sayılı uçuşun durumu hakkındaki bir güncelleme için Washington Hava Yolu Trafik Kontrol Merkezini aradı ve uçağın düştüğüne dair bilgilendirildi.187
Dünya Ticaret Merkezi'nin çöküşünü haber yapan CNN muhabiri Aaron Brown saat 10.37'de kazayı duyurdu: "Raporlar alıyoruz, çok sayıda rapor alıyoruz ve bunları ne zaman onaylayıp onaylamadığımızı söylemeye dikkat etmek istiyoruz ancak Pensilvanya'da bir 747'nin düştüğüne dair bir raporumuz var ve bu noktada bu teyit edilmemiş durumda."188 Bunu 10.49'da bildirerek devam etti: "Bu sabah, Pensilvanya'nın batısındaki Somerset County Havalimanı'nın kuzeyinde, Pittsburgh'dan çok da uzak olmayan, yaklaşık 80 mil mesafede bir Boeing 767 jetinin düştüğüne dair bir rapor aldık. Havayolunu veya kimin uçağı olduğunu bilmiyorum, size az önce verdiklerimin ötesinde hiçbir ayrıntıya sahip değiliz."189
93 sefer sayılı uçuş, çarpma anında şiddetli bir şekilde parçalandı. Uçak enkazının çoğu, çarpmanın oluşturduğu kraterin yakınlarında bulundu.190 Araştırmacılar, New Baltimore'daki çarpma noktasından 13 kilometreye kadar dağılmış kağıt ve naylon gibi üzere çok sayıda hafif parça buldular.191 Bazı küçük uçak parçaları ise 2,4 km uzaklıktaki Indian Lake'te bulundu.192 Tüm ceset kalıntıları, çarpma noktasını çevreleyen 70 dönümlük (28 hektar) bir alanda bulundu.193 Somerset County Adli Tıp Uzmanı Wally Miller, kalıntıların araştırılması ve tanımlanmasında rol aldı. Enkazı incelerken tespit edebildiği tek ceset parçası bir omurga parçasıydı.194 Miller daha sonra toplamda yaklaşık 272 kilogram ağırlığında; yaklaşık 1500 parça ceset kalıntısı, toplamın ceset kalıntılarının yaklaşık yüzde sekizini, buldu ve tanımladı.195 Geri kalan parçalar, çarpmanın etkisiyle yanıp kül oldu.196 Araştırmacılar 22 Eylül'e kadar dört, 24 Eylül'e kadar on bir kişinin cesedini tanımladı.197198 29 Eylül'e kadar başka birinin daha cesedini tanımladılar.199 27 Ekim'e kadar 34 yolcunun,200 21 Aralık'a kadar uçaktaki tüm insanların cesedi tanımlandı. Ceset kalıntıları o kadar parçalanmıştı ki, araştırmacılar uçak düşmeden önce kimin ölüp ölmediğini belirleyemediler. 40 kurbanın ölüm belgelerindeki ölüm nedenini cinayet olarak belirtildi, dört korsanın ölüm nedeni ise intihar olarak belirtildi.201 Kurbanların kalıntıları ve kişisel eşyaları ailelerine iade edildi.202 Korsanların tespit edilen kalıntıları, delil olarak Federal Soruşturma Bürosu'na (FBI) teslim edildi.203
Araştırmacılar ayrıca çakmağa gizlenmiş bir bıçak buldular.204 13 Eylül'de uçuş veri kayıt cihazını ve ertesi gün kokpit ses kayıt cihazını buldular.205206 Ses kayıt cihazı, kraterin altına gömülü olarak bulundu. FBI, başlangıçta Kongre Üyesi Ellen Tauscher ve uçakta bulunanların aile fertlerinin taleplerini reddederek ses kaydını yayınlamayı reddetti.207 Daha sonra 93 sefer sayılı uçuş kurbanlarının yakınlarının, 18 Nisan 2002'de kapalı bir oturumda kaydı dinlemelerine izin verildi.208 Zacarias Moussaoui davasının jüri üyeleri, davanın bir parçası olarak kaydı dinledi ve tutanak 12 Nisan 2006'da kamuoyuna açıklandı.209
93 sefer sayılı uçuştaki tüm yolcular ve mürettebat, 19 Eylül 2001'de Kongre Altın Madalyası'na aday gösterildi.210 Kongre üyesi Bill Shuster 2006'da bu yönde bir yasa tasarısı sundu211 ve 11 Eylül 2014'te madalya verildi.212 Madalyanın ön yüzünde "A common field one day, a field of honor forever" ve "Kongre Yasası 2011" yazılıdır. Madalyanın arka yüzünde ise 40 yıldız (yolcuların ve mürettebatın onuruna), defne dallarını tutan koruyucu bir kartal, ABD Kongre Binası'nın batı cephesi ve "11 Eylül 2001'de Pensilvanya'da hayatını kaybeden 93 sefer sayılı uçuşun yolcuları ve mürettebatını onurlandırıyoruz. Onların cesur eylemleri sonsuza dek hatırlanacak." yazısı yer almaktadır.213
Beamer'in duyulan son sözleri olan "let's roll" (Türkçe: "hadi gidelim") ulusal bir slogan haline geldi.214 New York ve New Jersey Liman İdaresi tarafından, Newark Uluslararası Havalimanı'nın adı Newark Liberty Uluslararası Havalimanı olarak değiştirildi ve Terminal A'daki A17 kapısının üzerinde bir Amerikan Bayrağı dikildi.215 93 sefer sayılı uçuş, The Flight That Fought Back, Flight 93 dahil olmak üzere çeşitli film ve belgesellere ve Uçuş 93 uzun metrajlı filmine konu olmuştur.216217
Kaçırılma olayının ardından United Airlines, sefer sayısı olarak "93"ü kullanmayı bıraktı. United Airlines hala Newark'tan San Francisco'ya birçok aktarmasız uçuş düzenlemektedir. Mayıs 2016 itibarıyla, hala bir Boeing 757 ile Newark'tan San Francisco'ya düzenli sabah 8.00 seferleri gerçekleştirilmektedir. Ancak artık sefer sayısı 93 değil 497'dir. Mayıs 2011'de United Airlines'ın 93 ve 175 sefer sayıları, Continental tarafından codeshare ile yeniden kullanılmaya başlanacağı bildirildi. Bu da United Airlines'ın pilotlarını temsil eden işçi sendikasında ve medyada tepki çekti.218219220 United Airlines, bunun bir hata olduğunu, sefer sayılarının "yanlışlıkla eski haline getirildiğini" ve kullanılmaya başlanmayacağını açıkladı.221
Korsanlar 93 sefer sayılı uçuşu hedeflerine ulaştıramadığı için, uçağın çarpılması amaçlanan yer hiçbir zaman kesin olarak doğrulanmadı.222 Saldırılardan önce Halid Şeyh Muhammed, Usame bin Ladin ve Muhammed Atıf; potansiyel hedeflerin bir listesini oluşturmuştu.223 Bin Ladin, Beyaz Saray'ı ve Pentagon'u yok etmek istiyordu. Halid Şeyh Muhammed, Dünya Ticaret Merkezi'ne saldırmak istiyordu ve üçü de Kongre Binası'nı vurmak istiyordu. Hedeflerin ilk seçimine başka kimse dahil olmadı.224 Bin Ladin, 11 Eylül planlamacısı Remzi bin eş-Şeybe'ye Kongre Binası'ndan ziyade Beyaz Saray'ı hedef olarak tercih ettiğini ve bunu Muhamed Atta'ya söylemesini söyledi.225 Atta, bin eş-Şeybe'yi bunun zor olacağı konusunda uyardı, ancak Beyaz Saray'ı olası hedeflerin arasına eklemeyi kabul etti ve Beyaz Saray'ın çok zor olması durumunda Kongre Binası'nı alternatif olarak tutmalarını önerdi. Sonunda Atta, bin eş-Şeybe'ye Cerrah'ın Kongre Binası'nı vurmayı planladığını söyledi.226 Atta kısaca bir nükleer tesisi vurma olasılığından bahsetti, ancak diğer saldırı pilotlarının karşı çıkması üzerine geri adım attı.227 Saldırılardan iki gün önce Atta ve bin eş-Şeybe arasında bir değiş tokuşa dayanarak Beyaz Saray dördüncü uçak için birincil hedef, Kongre Binası ise ikincil hedef olacaktı.228 Herhangi bir pilot amaçlanan hedefe ulaşamazsa, uçağı düşürecekti.229
Saldırılardan hemen sonra amaçlanan hedefin Camp David'in olduğu yönünde spekülasyonlar başladı.230 Yakalanan El Kaide üyesi Ebu Zübeyde'nin ifadesine göre, ABD yetkilileri amaçlanan hedefin Beyaz Saray olduğuna inanıyordu.231 El Cezire muhabiri Yosri Fouda, Halid Şeyh Muhammed ve bin eş-Şeybe ile yaptığı röportajının ardından 93 sefer sayılı uçuşun Kongre Binası'na doğru gittiğini söyledi.232 9/11 Komisyonu Raporu, mürettebatın ve yolcuların Beyaz Saray'ın ya da Kongre Binası'nın yıkımını önlemedeki eylemlerine değindi.233 Şeyh Muhammed'in başka bir ifadesine göre bin Ladin, hedef olarak Beyaz Saray yerine Kongre Binası'nı tercih etti.234 Bin Ladin'in şoförü Salim Hamdan, kendisini sorgulayanlara uçağın Kongre Binası'na gittiğini bildiğini söyledi.235
Andrews Hava Kuvvetleri Üssü konuşlu bir savaş pilotu olan Billy Hutchison; uçuş esnasında dürbününde 93 sefer sayılı uçuşu gördüğünü, önce eğitim mermilerini motora ve kokpite ateşlemeyi ve ardından uçağa kendi jeti ile çarpmayı planladığını söyledi.236237 Açıklaması, Lynn Spencer'ın Touching History adlı kitabında yayınlandı. 9/11 Komisyonunun Kıdemli Danışmanı John Farmer, Hutchison'ın filosu 93 sefer sayılı uçuşun düşmesinden yaklaşık 30 dakika sonra, 10:38'e kadar kalkış yapmamış olduğuna ve bundan dolayı bunun imkansız olduğuna işaret etti.238 9/11 Komisyonu, Hutchison'a neden yalan söylediğini sorduğunda, cevap vermeyi reddetti ve odadan dışarı çıktı.239
D.C. Hava Ulusal Muhafızlarının 121. Savaş Uçağı Filosundan iki F-16 pilotu, Marc Sasseville ve Heather "Lucky" Penney, scramble uçuşu için kalkış yaptı ve 93 sefer sayılı uçuşu durdurmaları emredildi. Pilotlar, jetlere cephane doldurmak için zamanları olmadığı için uçağa çarpmak niyetindeydiler. Çünkü 11 Eylül'den önceki günlerde, Washington, D.C.'de nöbet tutan cephane yüklü uçak yoktu.240 93 sefer sayılı uçuşa asla ulaşamadılar ve düştüğünü saatler sonrasına kadar öğrenmediler.241
Kuzey Amerika Havacılık ve Uzay Savunma Komutanlığı (NORAD) 9/11 Komisyonuna, eğer düşmemiş olsaydı 93 sefer sayılı uçuşun Washington, D.C.'ye ulaşmadan önce savaş uçakları tarafından durdurulmuş olacağını belirtti ancak komisyon, NORAD'ın uçağın düşene kadar kaçırıldığını bile bilmediğini söyleyerek buna karşı çıktı ve düşmeseydi muhtemelen 10.23'te Washington'a varmış olacağı sonucuna vardı.242243 9/11 Komisyon Raporu, NEADS pilotlarının kaçırıldığı düşünülen Delta Air Lines'ın 1989 sefer sayılı uçuşunu takip ettiğini belirtti.244 Komisyon ayrıca NORAD'ın ve FAA'nın yanlış ifade verdiğini tespit etti.245
Saldırıları takip eden günlerde kaza mahallinde, ziyaretçiler tarafından bırakılan eşyalar ile kendiliğinden geçici bir anıt oluştu.246 Ülkenin dört bir yanındaki vakıflar, kazadan sonraki bir ay içinde kazada ölenlerin anma törenlerini finanse etmek için para toplamaya başladı.247
Saldırılardan iki yıl sonra federal yetkililer, kalıcı bir anıt için tasarım önerileri yapmaktan sorumlu 93 Sefer Sayılı Uçuş Ulusal Anma Danışma Komisyonu'nu kurdu.248 93 sefer sayılı uçuşun düştüğü Pensilvanya'daki alana bir anıt oluşturmak için ulusal bir tasarım yarışması düzenlendi. 7 Eylül 2005 tarihinde 1.011 başvuru arasından "Crescent of Embrace" adlı tasarım kazandı.249 Alan planı, dış tarafa yay şeklinde dikilmiş şeker akçaağacı ve kırmızı akçaağaç ile büyük hilal şeklinde bir patikadan oluşuyordu.250 Bu tasarım; finansman, boyut ve görünüm konusunda muhalefetle karşılaştı.251 Cumhuriyetçi Kongre Üyesi Charles H. Taylor, projenin "gerçekçi olmadığı" nedeniyle 10 milyon dolarlık federal fonları bloke etti. Cumhuriyetçi Kongre liderleri daha sonra Taylor'ı siyasi baskıya boyun eğmeye ikna etti ve federal fonlar onaylandı.252 Önerilen tasarımda bulunan ve İslam sembolü olan hilal şekli nedeniyle bir takım eleştiriler aldı.253 31 Ağustos 2009'da, uçağın düştüğü arazinin sahipleri ile Millî Park Hizmeti arasında 9,5 milyon dolar karşılığında arazinin satın alınmasına izin veren bir anlaşma açıklandı. Kazada ölenlerin isimlerinin yazdığı beyaz mermerli bir duvarın yer aldığı anma alanı, 10 Eylül 2011'de -kazanın
2003 yılında, uçaktaki uçuş görevlilerinden biri olan CeeCee Lyles'ın memleketi Fort Pierce, Florida'da bir heykeli dikildi. O zamandan beri, saldırıların birçok anıtından biri olarak ulusal düzeyde tanınmıştır.259 9 Ağustos 2007'de, Somerset County'de, 93 Sefer Sayılı Uçuş Ulusal Anıtının yakınında, U.S. 219'un bir kısmı, Flight 93 Memorial Highway () olarak ortak adlandırıldı.260 Ulusal 11 Eylül Anıtı'nda 93 sefer sayılı uçuşun kurbanlarının adları, güney havuzundaki S-67 ve S-68 panellerine yazmaktadır.261
United Airlines'ın 93 sefer sayılı uçuşu kokpit ses kaydı transkripti CNN. (webcitation.org sitesinde arşiv)
93 Sefer Sayılı Uçuş Ulusal Anma Kampanyası (resmî website)
Orijinal kaynak: united airlines'ın 93 sefer sayılı uçuşu. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
The Star | erişimtarihi = 7 Eylül 2019 | dil = İngilizce | website = thestar.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151012234941/https://www.thestar.com/news/world/2011/08/29/im_thinking_about_it_all_the_time_says_canadian_wife_of_flight_93_pilot.html | arşivtarihi = 12 Ekim 2015}} ↩
Flight 93: The Story, the Aftermath, and the Legacy of American Courage on 9/11, pp 153 ↩
Flight 93: The Story, the Aftermath, and the Legacy of American Courage on 9/11, pp 81–82 ↩
Evensen, Bruce J. (2000). "Beamer, Todd Morgan" . American National Biography. Retrieved May 14, 2014. ↩
Vulliamy, Ed (December 1, 2001). "'Let's roll...'". The Guardian. ↩
Flight 93: The Story, the Aftermath, and the Legacy of American Courage on 9/11, pp 96 ↩
Flight 93: The Story, the Aftermath, and the Legacy of American Courage on 9/11, pp 103 ↩
Flight 93: The Story, the Aftermath, and the Legacy of American Courage on 9/11, pp 104 ↩
Flight 93: The Story, the Aftermath, and the Legacy of American Courage on 9/11, pp 104–105 ↩
in footnote 168 to chapter 1 of the Report, , it states that the author of the seismographic study published a second study on July 5, 2004 retracting his earlier report, and confirmed it in an email to the Commission two days later. ↩
pg 232 – – Total pages: 432 ↩
"Although US military forces had been alerted about the hijackings, and two Air Force F-16 jet fighters were airborne in the area, no official authorization to shoot down Flight 93 was given until the aircraft had crashed. (The question as to whether the 757 would have reached its target had those aboard not taken action on their own remained disturbingly unanswered in the report issued by a federal commission established to investigate the terrorist attack.)" p. 328 – – Total pages: 368 ↩
Shainman, Jon (September 11, 2013). "Cee Cee Lyles: 9/11 flight attendant remembered at Ft. Pierce ceremony" . WPTV-TV West Palm Beach, Florida. ↩
About: The Memorial Names Layout . Memorial Guide: National 9/11 Memorial. Retrieved December 11,
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page
